درمان اسهال | موثرترین درمان ها برای انواع اسهال در بزرگسالان و کودکان

درمان اسهال | موثرترین درمان ها برای انواع اسهال در بزرگسالان و کودکان

اسهال های ویروسی

معمولا اسهال زمانی اتفاق می افتد که تعداد دفعات دفع مدفوع افزایش یافته یاشاهد کاهش قوام مدفوع( بیشتر آبکی شدن مدفوع)باشیم. اگرچه تغییرات در تعداد دفعات دفع مدفوع و آبکی شدن مدفوع از یکدیگر متفاوت و به هم وابسته نیستند ولی اغلب اوقات این دو با هم هستند.

اسهال بایستی از حالتهای دیگری نظیر بی اختیاری مدفوع که با آن اشتباه می شود افتراق داده شود.اگر چه این وضعیتها معمولا با اسهال همراه هستند ولی اغلب دارای علل متفاوت و درمان های متفاوتی نسبت به اسهال هستند.  تعداد دفعات دفع در افراد سالم حداکثر  پنج بار در روز است، و در صورتی که تعداد دفعات دفع بیش از این باشد.اسهال نامیده می شود هرچند تعداد دفعات دفع به تنهایی نمی تواند ملاک تشخیص باشد به روایتی فردی که دارای مدفوع آبکی نسبت به قبل می شود می تواند دارای اسهال باشد.
انواع اسهال به دو نوع تقسیم می شود ،اسهال حاد و مزمن. اسهال حاد به مدت چند روز و تا یک هفته ادامه می یابد.اسهال مزمن اغلب بیش از سه هفته طول می کشد.شایعترین علل اسهال حاد عفونتهای ویروسی، باکتریایی، و برخی انگل ها اهستند .باکتری ها همچنین می توانند موجب مسمومیت غذایی حاد شوند که خود از جمله علت های اسهال می باشد. سومین علت مهم اسهال حاد مصرف برخی داروها هستند.
اسهال های ویروسی،شایعترین نوع اسهال حاد در جهان هستند.اسهال حاد ویروسی بیشتر باحالت تهوع،استفراغ،دردهای پیچشی شکمی ،همراه خواهد بود و معمولا 24 تا72 ساعت طول می کشد.

برخلاف عفونت های باکتریایی  اسهالی نوع ویروسی خون و عفونت در مدفوع ندارند و یا مقدار آن به نسبت خیلی کم است.
مسمومیت های غذایی یک بیماری ساده است که به وسیله سمی که توسط باکتری ها تولید می شود ایجاد می گردد.سم تولید شده موجب دل درد(دل پیچه) و استفراغ می شود و همچنین موجب می شود که روده کوچک مقدار زیادی آب ترشح کند که منجر به اسهال می گردد.دوره مسمومیت غذایی معمولا کمتر از ?? ساعت طول می کشد.
مهمترین عارضه اسهال کاهش آب بدن بوده و زمانی اتفاق می افتد که مقدار زیادی آب و مواد معدنی مورد نیاز بدن به علت اسهال ،همراه یا بدون استفراغ از بدن دفع شوند.کاهش آب بدن در بین بیماران بالغ با اسهال حاد که مقدار زیادی مدفوع دارند شایع است،

به خصوص زمانی که دریافت مایعات به علت بیحالی کاهش یافته و یا همراه با استفراغ و حالت تهوع است. این همچنین در بین نوزادان و بچه های کوچک که دچار اسهال ویروسی و عفونتهای باکتریایی می شوند شایع است. بیماران با کاهش آب بدن ملایم ممکن است فقط تشنگی و خشکی دهان را احساس کنند.کاهش آب بدن متوسط تا شدید همراه با کاهش فشار در حالت ایستادن همراه با غش یا ضعف کردن  به خاطر کاهش حجم خون،و همراه با کاهش حجم ادرار، و ضعف عمومی بدن خواهد بود.در بیشتر موارد اسهال های ویروسی ملایم و کوتاه مدت بوده و احتیاجی به مراجعه به پزشک و بیمارستان ندارد. در صورت بروز حالات و علائم زیر بهتر است به پزشک مراجعه شود: تب بالا، دل درد ملایم تا شدید همراه با سفتی شکم، اسهال خونی که بیانگر التهاب شدید روده است،  اسهال در افرادی با بیماری های مزمن مثل دیابت،بیماری قلبی،ایدز  اسهال شدید بدون نشان دادن علائم بهبود بعد از 24 ساعت، استفراغ طولانی مذت که مانع خوردن مایعات شود، اسهال شدید در زنان حامله و نوزادان و …
جبران کم آبی ناشی از اسهال در بیماران مهمترین اقدام درمانی است که بایستی صورت بگیرد غذاهایی که معمولأ در خلال بیماری اسهال خوب تحمل می شوند شامل برنج،غلات،موز، سیب زمینی،و … می باشد.
محلول های او ار اس را می توان در اسهال های متوسط تا شدید که همراه با کاهش آب بدن می باشد در بچه های بزرگتر از ?? سال و  در بالغین استفاده کرد. این محلولها را به میزان 50 سی سی به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن در مدت زمان 4 تا 6 ساعت در موارد کم کاهش آب بدن و یکصد سی سی به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن در مدت 6 ساعت در موارد کم آبی متوسط آب بدن داده می شود.بعد از بازگرداندن  آب اولیه بدن محلول او ار اس را می توان به اندازه 100 تا200 سی سی به ازای هرکیلو گرم از وزن  تا زمانی که اسهال متوقف شود در هر  24 ساعت ادامه داد مصرف برخی داروهای متوقف کننده اسهال مثل لوپرامید و دیفنوکسیلات نیز با تجویز پزشک در کنترل اسهال موثر است ،داروی دیفنوکسیلات می تواند موجب سرگیجه و خواب آلودگی شود، و احتیاط های لازم را باید رعایت نمود مصرف این داروها در کودکان زیر دو سال توصیه نمی شود. نباید در درمان اسهال های اولیه از داروهای آنتی بیوتیک استفاده شود مگر زمانی که توسط کشت معلوم شود که یک اسهال باکتریایی داریم و نیاز به درمان با آنتی بیوتیک دارد،در موارد کم آبی شدید بیماران و عدم امکان جبران کم آبی به وسیله دهان و وجود استفراغ شدید می توان با تامین مایعات درون رگی نیاز بیمار را مرتفع نمود.

درمان اسهال کودکان

اسهال و استفراغ از بیماری‌های شایع دوران کودکی هستند و با وجود اینکه در بزرگسالی هم اتفاق می ‌افتند، اما بروز آن در بچه‌ها و به خصوص دوران شیرخوارگی بسیار مهم تلقی می‌ شود.

قصد من از نگارش این یادداشت، آموزش نکاتی اساسی در پیشگیری از آن است چون تأکید روی اسهال و استفراغ به علت عوارضی است که بر جای می گذارند.

اگر بتوانید از بروز آنها جلوگیری کنید و یا لااقل از بروز عوارضی مانند کم‌آبی ناشی از آن پیشگیری کنید، بهترین اقدام را در روند درمان انجام داده‌اید. اما چطور می‌ توانید این کار را انجام دهید.

اول از همه باید بدانید بچه‌ها تا پیش از شش ماهگی تنها باید با شیر مادر تغذیه شوند. شیوع اسهال و استفراغ در کودکانی که از شیشه و پستانک استفاده می ‌کنند، بیشتر است، چون این وسایل به راحتی آلودگی‌ها را انتقال می ‌دهند. چه دست‌های آلوده‌ای که پستانک یا سرشیشه را بارها در دهان کودک می ‌برد!

اغلب موارد اسهال از نوع ویروسی است، ولی اگر اسهال میکروبی و انگلی اتفاق بیفتد، باید خیلی مواظب باشید، چون غیر از عارضه کم‌آبی، با تب و وجود خون در مدفوع نیز همراه است. بنابراین اگر کودک شما دل‌پیچه دارد و خون و بلغم (تکه‌های سفید رنگ) در مدفوع او می ‌بینید، موضوع را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کنید تا با تشخیص سریع و تجویز آنتی‌بیوتیک اختصاصی، روند درمان تسریع شود.

دادن تکه‌های خرد شده یخ (یخ پودری شکل) نیز مناسب است. او.آر.اس نه تنها آب، بلکه املاح اساسی مثل سدیم و پتاسیم را داراست.

تغذیه کودک شیرخوار را همچنان با شیر مادر ادامه بدهید و اگر غذا می ‌خورد، لزومی به پرهیز غذایی نیست. همه چیز بخورد، ولی مایعات شیرین که تشدید کننده اسهال است را قطع کنید و به جای آن دوغ و ماست به کودک بدهید.

اگر آب‌میوه دوست دارد، حتماً به طور طبیعی، آن را در منزل تهیه کنید و مصرف نوع آماده صنعتی آن ممنوع است.

میوه سیب خیلی خوب است اما آب سیب به بچه ندهید.

بهترین مایع آب و او.آر.اس است.

نکته:

چندی پیش شرکت تولیدکننده‌ای برای بهبود طعم بد او.آر.اس، مواد طعم‌دار به آن افزوده بود که این اشتباه جبران‌ نشدنی است، چون بچه‌ای که حتی کم‌آبی ندارد، از طعم آن خوشش می ‌آید و با نوشیدن آن، تنظیم املاح سدیم و پتاسیم‌ در بدنش به هم می‌ خورد که این مشکل‌آفرین خواهد بود.

درمان دارویی اسهال

اپیوئیدها و مشتقات آن ها: اپوئیدها زمان عبور از روده باریک را طولانی می کنند و با افزایش ظرفیت روده، تماس و جذب را طولانی می کنند. محدودیت مصرف این دسته دارویی احتمال سوءاستفاده و ایجاد وابستگی و بدتر شدن اسهال در برخی از موارد اسهال عفونی است. اپیوئیدها هم با مکانیسم های محیطی و هم مرکزی اثر می کنند (به استثنای لوپرامید که فقط به صورت محیطی عمل می کند).

لوپرامید: لوپرامید اثرات ضد ترشحی نیز دارد. این دراو کالمودولین، پروتئین متصل شونده به کلسیم را مهار می کند و ترشح یون کلر را کنترل می نماید. این دارو به شکل قرص و کپسول ۲ میلی گرمی در بازار دارویی ایران به همراه شربت ۱ mg/ 5ml در بازار دارویی دنیا موجود می باشد و در کنترل اسهال حاد و مزمن به کار می رود. دوز معمول بزرگسالان ۴ mg خوراکی در ابتدا، سپس ۲mg بعد از هر بار دفع مدفوع شل تا حداکثر ۱۶ mg در روز است. اگر به درستی مصرف گردد این دارو عوارض محدودی دارد (نظیر گیجی و یبوست). اسهالی که ۴۸ ساعت بعد از تجویز لوپرامید تداوم پیدا کند نیاز به ارزیابی بیشتر دارد. لوپرامید همچنین می تواند در برخی از موارد اسهال مسافرتی تجویز شود و در این اندیکاسیون کارایی برابر با بیسموت دارد.

دیفنوکسیلات: به صورت قرص های ۵/۲ میلی گرمی در بازار دارویی ایران و شرت ۲/۵ mg/5ml در بازار دارویی دنیا موجود می باشد. مقدار کمی آتروپین ۰/۰۲۵ mg در این فرآورده موجود است که در ضمن کمک به اثرات دارو باعث کاهش خطرات سوءاستفاده از آن می شود. در بزرگسالان هنگامی که مقادیر ۵-۵/۲ میلی گرم، ۳ تا ۴ بار در روز بکار رود و از حداکثر دوز روزانه ۲۰ میلی گرم تجاوز نشود، عوارض جانبی محدودی دارد. برخی از بیماران از عوارض آتروپین همراه (تاری دید، خشکی دهان، احتباس ادرار) رنج خواهند برد. همانند لوپرامید، دیفنوکسیلات نیز نباید در بیمارانی که در ریسک اسهال باکتریال با اشرشیاکلی، شیگلا یا سالمونلا باشند، تجویز گردد. دیفنوکسین، مشتق دیفنوکسیلات که از نظر ساختاری مشابه مپریدین است نیز در فرمولاسیون با آتروپین ترکیب شده و موارد کاربرد، احتیاط و عوارض مشابه با دیفنوکسیلات دارد. این دارو در بازار دارویی دنیا به صورت قرص های ۱ میلی گرمی موجود است که در افراد بزرگسال ۲ میلی گرم در ابتدا و سپس ۱ میلی گرم بعد از هر بار دفع مدفوع شل تجویز می گردد. حداکثر دوز مجاز این دارو ۸mg در روز است. Paregoric، تنتور اپیوم، نیز به صورت محلول ۲mg /5mL در بازار دارویی دنیا موجود بوده و در درمان اسهال حاد و مزمن به کار می رود. این دارو به دلیل احتمال سوءاستفاده مصرف زیادی ندارد.

موارد جاذب: این فرآورده ها برای کنترل علایم بکار می روند و کارایی آن ها به اثبات نرسیده است. مواد جاذب، مکانیسم عمل غیر اختصاصی دارند و مواد غذایی، سموم و داروها را جذب می کنند.

پلی کربوفیل: از جمله مواد جاذب بوده که در بازار دارویی دنیا موجود می باشد و قرص های جویدنی ۵۰۰ میلی گرمی دارد. این دارو را می توان تا ۴ بار در روز مصرف نمود. حدکاثر دوز دارو در بزرگسالان ۶ g/d است.

فرآورده های ضد ترشحی

بیسموت: فعالیت ضد ترشحی، ضد التهابی و آنتی باکتریال دارد که در سوءهاضمه، کرامپ های شکمی و کنترل اسهال نظیر اسهال مسافرتی کاربرد دارد. دوز دارو ۲ قرص جویدنی در هر ۳۰ دقیقه تا ۸ دوز در روز می باشد. بیسموت جذب تتراسایکلین را کاهش می دهد و در تداوم تجویز منجر به تیره شدن رنگ زبان و مدفوع می شود.

اکترئوتاید: آنالوگ صناعی سوماتوستاتین، برای درمان علامتی اسهال ناشی از تومور کارسینوئید (به عنوان درمان خط اول) و اسهال ناشی از شیمی درمانی است. دوز اکترئوتاید بسته به اندیکاسیون، شدت بیماری و پاسخ بیمار متغیر خواهد بود. برای کنترل اسهال و گُرگرفتگی ناشی از تومورهای کارسینوئید در بزرگسالان دوز دارو ۱۰۰- ۶۰۰ µt/d در ۲ تا ۴۳ دوز منقسم زیر جلدی برای ۲ هفته است. برای کنترل اسهال ترشحی ناشی از تومور ترشح کننده پپتید روده ای (VIPoma) از ۲۰۰-۳۰۰µg/d در ۲ تا ۴ دوز منقسم اکترئوتاید به مدت ۲ هفته استفاده می گردد. بیمارانی که مبتلا به تومورهای کارسینوئید یا VIPoma باشند ممکن است به طور دوره ای از بدتر شدن علایم بیماری رنج ببرند. در این صورت از اکترئوتاید زیر جلدی به مدت چند روز استفاده می گردد. در بحران کارسینوئید اکترئوتاید به صورت انفوزیون وریدی با دوز ۵۰µg/h به مدت ۲۴-۸ ساعت تجویز می شود. اکترئوتاید در مصرف طولانی مدت ممکن است سنگ کیسه صفرا و مشکلات سیستم صفراوی نظیر سنگ صفراوی ایجاد کند. ۱۰-۵% بیماران از تهوع، اسهال و درد شکم شکایت دارند. درد در محل تزریق در ۸% بیماران رخ می دهد. در دوزهای بالا اکترئوتاید ممکن است جذب چربی رژیم غذایی را کاهش داده و اسهال چرب ایجاد کند.

داروهای آنتی کولینرژیک: این دسته دارویی با مهار عصب واگ و طولانی کردن زمان عبور از روده عمل می کنند. استفاده از آن ها به عنوان فرآورده های ضد اسهال محدود شده است. این امر به دلیل عوارض جانبی بالای این دسته دارویی می باشد. گلوکوم با زاویه بسته، برخی از بیماری های قلبی و انسداد مجاری ادراری از موارد کنترااندیکاسیون نسبی مصرف این دسته دارویی است.

فرآورده های حاوی آنزیم لاکتاز: این فرآورده ها در اسهال ثانویه به عدم تحمل لاکتوز کاربرد دارند. لاکتاز برای هضم کربوهیدرات لازم است. زمانی که بیماری در این آنزیم کمبود داشته باشد، مصرف فرآورده های لبنی منجر به بروز اسهال اسموتیک می گردد.

فرآورده های حاوی لاکتوباسیلوس: این فرآورده ها با هدف نرمال کردن فعالیت روده و مهار رشد میکروارگانیسم های پاتوژن به کار می روند. دوز مورد استفاده بر اساس شکل دارویی متفاوت خواهد بود. فرآورده های حاوی لاکتوباسیلوسس باید با شیر، آب میوه یا آب مصرف شوند. مهمترین شکایت بیماران مصرف کننده این فرآورده های دارویی نفخ می باشد.

درمان سنتی اسهال

برای درمان اسهال چه بخوریم

داروهای گیاهی برای درمان اسهال

بومادران
بومادران یکی از گیاهان دارویی بسیار باارزش است که دارای خواص نسبتاً زیادی است. ازجمله خواص اصلی آن، اثرات ضداسپاسم، ضدنفخ، ضدورم (ضدالتهاب)، مقوی معده، صفراآور و برطرف کردن بی‌اشتهایی است. مصرف خوراکی آن جهت برطرف کردن مشکلات روده‌ای – معده‌ای ازجمله اسهال و دل‌درد بسیار موثر است. بومادران سالیان دراز در طب عوام به‌عنوان بندآورنده خونریزی ازجمله هموروئید و قاعدگی مصرف می‌شود. اثر بندآورنده خون این گیاه را مربوط به آلکالوئید آکی‌لتین می‌دانند که باعث کاهش زمان انعقاد می‌شود. بومادران در مشکلات پیش‌قاعدگی (PMS) باعث منظم شدن قاعدگی، کاهش خونریزی ماهیانه و کاهش درد می‌گردد. اثر دیگر آن بهتر نمودن جریان گردش خون بوده و به‌عنوان یک داروی ضد ترومبوز مغزی و شریانی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. همچنین تقویت رگ‌های واریسی از دیگر آثار خوب این گیاه است. اثر ضد میکروب قوی و کاهش پرفشاری خون بومادران نیز مکرراً گزارش شده است. از اثرات دیگر آن می‌توان خاصیت ضد حساسیت آن را ذکر نمود. همچنین می‌توان به‌عنوان یک گیاه معرق آن را در سرماخوردگی مصرف نمود.
احتیاط:
بهتر است در زمان حاملگی و شیردهی از این گیاه استفاده نشود.
طریقه و مقدار مصرف:
مقدار 2 تا 4 گرم از سرشاخه‌های گل‌دار را با حدود یک لیوان آب به مدت 10 دقیقه می‌جوشانیم؛ سپس صاف کرده و پس از سرد شدن میل می‌شود. این مقدار مصرف را می‌توان بین یک تا سه بار در روز (هنگام صبحانه، ناهار، شام) تکرار کرد. جوشانده حاصل بسیار تلخ است و می‌توان آن را با نبات یا عسل تا حدی تغییر مزه داد. 

 نمک
نمک حاوی سدیم است که یک الکترولیت است که می تواند برای جلوگیری از کم آبی ناشی از اسهال و استفراغ استفاده شود. به علاوه، نمک در مبارزه با عفونتها به حفظسطح pH  دستگاه گوارش کمک میکند.اضافه کردن ۱ قاشق چای خوری نمک به ۱ لیتر و یا ۴ فنجان آب فیلتر شده.سپس ۲ قاشق غذاخوری شکر اضافه کنیددر فواصل زمانیکوتاه در طول روز بنوشید.

دارچین
دارچین مقوی معده، ضد نفخ و ضد اسهال است. همچنین از آن به‌عنوان معطر کننده در ادویه‌جات استفاده می‌شود.

طریقه و مقدار مصرف:
روزانه می‌توان 4-2 گرم از پودر دارچین استفاده کرد. استفاده از اسانس آن، روزانه بین 2/0-5 0/0 گرم بلامانع است. دارچین به‌صورت دیگر و به شرح زیر نیز مصرف می‌شود.

دم‌کرده: به 2 تا 4 گرم از پودر دارچین یک لیوان آب جوش اضافه نموده و 20 دقیقه به حال خود می‌گذاریم. بهتر است درب ظرف بسته باشد و یا پارچه‌ای روی آن قرار دهیم. سپس صاف کرده و صاف‌شده را میل می‌کنیم. دم‌کرده برای درمان اسهال، ضعف کلیه و حالات سرماخوردگی مفید است.
احتیاط:
استفاده آن در زمان شیردهی، مطالعه نشده است، لذا بهتر است در زمان شیردهی مصرف نشود.

موارد منع مصرف:
در زمان حاملگی، وجود زخم‌های گوارشی و وجود تب‌های با منشأ ناشناخته نباید مصرف شود.

زنجبیل
زنجبیل درمان بسیار موثر برای درمان اسهال و استفراغ به دلیل ضد باکتری، ضد ویروسی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی آن است. این می تواند به پیشگیری و درمان عفونتمعده منجر شود، و فراوانی علائم مانند مدفوع آبکی، تهوع، استفراغ و گرفتگی عضلات شکم نیز کاهش می دهد.  اضافه کردن ۱ قاشق چای خوری از ریشه زنجبیل تازه خرد شده  به ۱ فنجان آب جوش. به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه. ، اضافه کردن  جرعه ای عسل  به این چای. نوشیدن این چای تسکین دهنده ۲ یا ۳ بار در روز تا زمانی که احساس می کنید  حالتان بهتر است.   شما همچنین می توانید  زنجبیل تازه را آماده و چند بار در روز آن را بنوشید. حتی می توانید  یک تکه کوچک ریشه زنجبیل تازه یا کپسول زنجبیل رابرای درمان اسهال و استفراغ بجوید.

توجه: افراد دارای فشار خون بالا باید از زنجیبل استفاده نکنند.

انقوزه
سرشار از خواص آنتی اکسیدانی، ضد باکتری و ضد ویروس است، انقوزه با ویروس ها و باکتری ها  مبارزه کرده و در نتیجه  علائم اسهال و استفراغ  را کاهش میدهد و تاثیرش سریع است. به علاوه، این ادویه به هضم غذا کمک کرده و سبب و تقویت دستگاه گوارش می شود یک دوم قاشق چای خوری پودر انقوزه را به  یک لیوان آب گرم اضافه کرده خوب هم بزنید.دو بار در روز به مدت چند روز استفاده کنید.برای جلوگیری از اسهال و استفراغ و سایر مشکلات گوارشی، کمی  انقوزه به ادویه کاری و مواد غذاییروزانه اضافه کنید.

 ریحان
ریحان، که دارای خواص ضد اسپاسم  است  همچنین داروی خوبی برای اسهال و استفراغ. این می تواند معده را قوی تر کند و  از بسیاری از بیماری های اسهال و استفراغ جلوگیری کند.
مخلوط مقدار مساوی از آب ریحان و آب ریشه زنجبیل  ۲ یا ۳ بار در روز برای کاهش درد معده.
همچنین می توانید  ۱۰ تا ۱۵ برگ ریحان را در یک فنجان آب جوش بریزید.
همچنین می توانید چای ریحان را روزانه با عسل چند بار مخلوط کنید.

درمان اسهال با خاکشیر

خاکشیر: یکی دیگر از راه‌های درمان اسهال استفاده از خاکشیر است. برای درمان یک قاشق خاکشیر را از قبل بو داده و سپس با کمی آب و شکر مصرف نمایید.

جو: بهترین دارو برای اسهال این است که جو را سه روز در آب خیس کرده و از مایع به‌دست‌آمده نوشید.

گیلاس: دارای خاصیت ضدعفونی علیه تخمیر روده‌هاست و در یبوست‌های شدید و همچنین در اسهال ساده و اسهال خونی نیز مفید واقع می‌شود.

به: اگر سه یا چهار عدد به را قطعه‌قطعه کنند و آن را بیست یا سی دقیقه در یک لیتر آب بجوشانند، عصاره‌ی حاصل برای اسهال‌های طولانی مفید است.

مخلوط پیاز و سیب: پیاز رنده شده با سیب به مقدار مساوی در دفع اسهال مفید می‌باشد.

پوست انار: همچنین جوشانده‌ی پوست انار برای درمان اسهال موثر است.

سماق: پانزده گرم (یک قاشق غذاخوری پر) پودر سماق همراه با آب سرد خورده شود تا این بیماری رفع شود. اگر بعد چند ساعت چنانچه حالت اسهال ادامه داشت نصف قاشق دیگر مصرف شود.

ازگیل: خوردن ازگیل نارس یا ازگیل رسیده (ازگیل نارس بهتر است) این بیماری را برطرف می‌سازد.

مرزه: برای رفع این بیماری سه گرم یا دو گرم تخم مرزه را در یک استکان آب جوش دم کرده و با کمی شکر مصرف نمایید. در صورت لزوم این کار را پس از چند ساعت تکرار کنید.

درمان اسهال در نوزادان

سلامت در کودک بسیار مهم است و اگر به موقع جلوی برخی از بیماری ها گرفته نشود منجر به بروز مشکلاتی در آینده خواهد شد. یکی از بیماری های مرتبط به سیستم گوارشی کودک ، اسهال است. اگر کودک شما مبتلا به اسهال باشد ، دلایل مختلفی برای این امر وجود دارد و مهم ترین آن مسمویت غذایی است.

اگر مدفوع كودك گاه و بيگاه شل باشد نگراني ندارد ولي اگر حركات روده كودك ناگهان تغيير كند – يعني بيشتر از حد طبيعي دفع مدفوع داشته باشد و مدفوع شل تر و آبكي تر باشد – او به اسهال مبتلا شده است.

ممكن است نوزاد حدود ۱۰ بار در روز دفع مدفوع داشته باشد و كودكي كه بزرگتر است معمولا به مراتب كمتر و شايد چند بار در روز تا يك يا دو بار در هفته مدفوع كند. (به عبارت ديگر شما بايد حالت طبيعي فرزندتان را بشناسيد).

مدفوع طبيعي در نوزادي كه با شير مادر تغذيه مي شود و هنوز از مواد جامد استفاده نمي كند معمولا زرد رنگ است و قوامي نرم يا آبكي دارد كه در آن دَلَمه يا تكه هايي مثل شير بريده شده ديده مي شود. بسياري از والدين معتقدند كه اين نوع مدفوع اوليه بوئي شبيه به شير و كره دارد. از آنجا كه قوام و رنگ مدفوع بر حسب نوع تغذيه و يا آنچه در شير شما وجود دارد تغيير مي كند، معمولا اگر مشكلي وجود داشته باشد بيني شما هشدار خواهد داد! كودكي كه از شير خشك تغذيه مي كند معمولا يك بار يا بيشتر در روز دفع دارد و مدفوع او به رنگ زرد يا تيره است و قوامي شبيه به كره بادام زميني دارد. بوي آن ملايم اما كمي تندتر از موفوع نوزاد شيرمادرخواراست.

وقتي كودك مصرف جامدات را آغاز مي كند مدفوع او سفت تر مي شود و قوام آن بيشتر به نوع تغذيه وي بستگي خواهد داشت، همچنين بوي مدفوع از سابق بيشتر خواهد شد. اگر مدفوع كودكي كه از جامدات تغذيه مي كند مجددا آبكي شود ممكن است به اسهال دچار شده باشد، اسهال گاهي داراي بوي تعفن است.

موارد شديد اسهال حتي بي خيال ترين والدين را نيز نگران مي سازند. اغلب اوقات جاي نگراني نيست چراكه يك اسهال خفيف و بدون كاهش آب بدن، جان كودك را در مخاطره نمي افكند. اگر كودك بيماري ديگري ندارد و به اندازه كافي مايعات دريافت مي كند احتمالا اسهال در عرض چند روز بر طرف خواهد شد.

چه عواملي موجب اسهال مي شوند؟

ممكن است اسهال در اثر عوامل ويروسي يا باكتري ايجاد شده باشد. ممكن است اسهال به علت عامل انگلي، مصرف يك دوره آنتي بيوتيك يا آلرژي نسبت به شير يا يك نوع ماده غذايي و در بچه هاي بزرگتر به علت نوشيدن بيش از حد آب ميوه ايجاد شود.

گاستر و انتريت

گاستروانتريت كه اغلب به نام انفلوآنزاي روده اي نيز ناميده مي شود التهاب معده و روده است كه در كودكان خردسال و بزرگسالان اسهال ايجاد مي كند. اين بيماري شايع است؛ ويروسهاي متعددي مي توانند عامل آن باشند كه شايعترين آنها روتا ويروس ها هستند و تقريبا عامل اكثر اسهال هاي منجر به بستري شدن خردسالان مي باشند. اگر كودك شما دچار اسهال توام با كرامپ هاي شكمي، استفراغ و تب خفيف شده است احتمالا اسهال او نوعي گاستروانتريت است. بخاطر داشته باشيد كه اگر كودك به اندازه كافي غذا نمي خورد و مايعات نمي نوشد، احتمال دارد كه آب زيادي از دست بدهد.

عفونت باكتريائي

اسهال شديد – با يا بدون استفراغ – همراه با كرامپ هاي شكمي، خون در مدفوع و تب ممكن است به علت ويروس يا يك نوع باكتري به نام اشرشياكولي و يا به علت سالمونلا باشد. بعضي از اين عفونت ها خود به خود درمان مي شوند ولي برخي ديگر نظير اسهال به علت اشريشياكولي كه در گوشت هاي نيمه پخته يافت مي شوند، ممكن است بسيار جدي باشند. بنابراين اگر كودك شما داراي اين علائم است او را نزد پزشك ببريد. پزشك او را معاينه مي كند و احتمالا كشت مدفوع در خواست خواهد كرد.

انگل ها

عفونت هاي انگلي نيز مي توانند اسهال ايجاد كنند. نظير ژيارديازيس كه در اثر يك انگل ميكروسكوپي كه در روده زندگي مي كند بوجود مي آيد. انگل ها براحتي در جوامعي كه زندگي هاي دسته جمعي وجود دارد انتشار مي يابند و درمان آن شامل داروهاي خاصي است. رعايت بهداشت – نظير شستشوي مكرر دست ها پس از تعويض پوشك – بهترين راه پيشگيري از انتشار عفونت است.

آنتي بيوتيك ها

اگر كودك شما در جريان مصرف يك دوره آنتي بيوتيك يا پس از آن به اسهال مبتلا شده است ممكن است اسهال او مربوط به دارو باشد. موضوع را با پزشك در ميان بگذاريد؛ شايد داروي ديگري را جايگزين آن كرده و داروئي نيز براي اسهال تجويز كند.

عوامل تغذيه اي

مصرف زياد آب ميوه ( بخصوص آب ميوه هاي محتوي سوربيتول و مقادير زياد فروكتوز ) يا نوشيدن بيش از حد نوشيدني هاي شيرين وضعيت شكم كودك را به هم مي زند و موجب دفع بيش از حد مدفوع مي شود. قطع مصرف بايد مشكل را در عرض يك هفته بر طرف سازد. متخصصين توصيه مي كنند كه قبل از ۶ ماهگي به كودك آب ميوه ندهيد و پس از آن هم بيش از ۱۲۰ تا ۱۶۰ سي سي در روز به او ندهيد. شير خشك هايي كه با ميزان ناصحيح آب مخلوط شده است نيز مي توانند موجب اسهال شوند بنابراين دقت كنيد كه هنگام آماده كردن شير ميزان آب مخلوط شده با شير خشك صحيح باشد.

آلرژي نسبت به شير

آلرژي نسبت به شير نادر است ولي مي تواند باعث اسهال و گاهي استفراغ شود. اگر كودك شما به شير آلرژي دارد ممكن است علائم آن از چند دقيقه تا چند ساعت پس از شير خشك تهيه شده از شير گاو و يا غذاهاي حاوي فرآورده هاي لبني (پس از شروع مصرف غذاهاي جامد) ظاهر شود. اگر شما مشكوك هستيد كه اسهال كودك به شير مربوط است در اين باره با پزشك او مشورت كنيد.

چگونه مي توان اسهال را درمان كرد؟

اسهال مي تواند باعث كاهش آب بدن كودك شده وي را روانه بيمارستان كند. بنابراين اولين اقدام بايد دادن مايعات كافي به كودك باشد. با وجود آنكه اسهال اگر به درستي درمان شود به ندرت يك بيماري جدي محسوب مي شود، همزماني آن با استفراغ ممكن است اوضاع را خرابتر كند. بهترين راه اين است كه تغذيه وي را با شير خشك يا شير مادر ادامه دهيد. اگر كودك نمي تواند شير را در دستگاه گوارش نگه دارد با پزشك او تماس بگيريد. پزشك ممكن است محلول الكتروليت مخصوص كودكان (مثل ORS) تجويز كند كه بصورت پودر يا محلول در داروخانه ها موجودند و ممكن است با طعم هاي مختلف با بازار عرضه شوند.اكثر كودكان براحتي آنها را مي نوشند و تحمل گوارشي اين قبيل محلول ها معمولا بهتر از شير مادر يا شير خشك است.

از مصرف مايعات شيرين مانند آب قند و آب ميوه رقيق نشده بپرهيزيد؛ نوشيدني هايي كه حاوي قند فراوانند موجب جذب مايع به داخل روده ها و تشديد اسهال مي شوند. از مصرف خود سرانه و بدون تجويز داروهاي ضد اسهال نيز اجتناب كنيد.

اگر مصرف مواد غذايي جامد را قبل از ابتلا به اسهال شروع كرده ايد مي توانيد آن را ادامه دهيد. مصرف هر نوع مواد غذايي متشكل از كربو هيدرات هاي مركب نظير برنج، گندم، سيب زميني، نان و غلات كودكان و هم چنين مصرف گوشت بدون چربي، ماست، ميوه جات و سبزيجات بي ضرر است. (اگر كودك موقتا ميل به خوردن ندارد، تا وقتي آب بدن او كم نشده است نگران نباشيد؛ اشتها ظرف يك يا دو روز باز خواهد گشت).

مطالعات نشان داده اند كه كشت هاي باكتريائي زنده كه در ماست وجود دارد يكي از راه هاي بي خطر و مؤثر كاهش شدت و مدت اسهال است. اين يكي از راه هاي ساده درمان اسهال است بخصوص اگر كودك شما از طعم ماست لذت مي برد.

اگر كودك در هر نوبت اسهال احساس ناراحتي مي كند او را در آغوش بگيرد و سعي كنيد او را آرام سازيد. پس از هر بار اسهال او را خشك كنيد و به آرامي از كرم هاي مخصوص يا اكسيد دو زينك استفاده كنيد زيرا اسهال شل و آبكي پوست را تحريك مي كنند.

چه موقع بايد به پزشك مراجعه كرد؟

اگر كودك كوچكتر از سه ماهه به اسهال مبتلا شود بايد به پزشك مراجعه كنيد. در كودكان بيش از سه ماه در صورت پيدايش يكي از علائم زير همراه با اسهال حتما به پزشك مراجعه كنيد:

• استفراغ
• علائم كاهش آب بدن نظير خشكي دهان و عدم خيس كردن پوشك به مدت ۶ تا ۸ ساعت يا بيشتر
• وجود خون در مدفوع يا مدفوع سياه
• تب شديد (بيش از ۳/۳۸ درجه سانتيگراد براي كودكان بين ۳ تا ۶ ماهه و ۴/۳۹ درجه سانتيگراد براي كودكان بيش از ۶ ماه)
• بي اشتهايي

چگونه مي توان از وخيم شدن حال كودك هنگام اسهال جلوگيري كرد؟

بر حسب علت اسهال پيشنهادات بالا را بكار گيريد. مثلا در اسهال هاي عفوني شستشوي مكرر دست ها بهترين راه دفاعي است. ميكروارگانيسم هايي كه موجب اسهال مي شوند براحتي از دست به دهان مي رسند ( كودك شما مي تواند از به دهان بردن انگشتان پس از لمس اسباب بازي يا ساير اشيا كه قبلا به مدفوع آلوده كودك ديگري آغشته شده بودند دچار اسهال شود). بنابراين دستها را بعد از تماس با پوشك يا بردن كودك به دستشوئي به طور كامل حداقل به مدت ۱۵ ثانيه با صابون بشوئيد. (نيازي به صابون ضد باكتريايي نيست). ميوه جات و سبزيجات را نيز قبل از مصرف به طور كامل بشوئيد زيرا باكتري هاي مضر مي توانند از اين راه نيز انتقال يابند.

درمان اسهال | موثرترین درمان ها برای انواع اسهال در بزرگسالان و کودکان