شهر قزوین یکی از بیست شهر استان قزوین و مرکز این استان است. این شهر در فاصله 130 کیلومتری پایتخت قرار گرفته و از طریق بزرگراه و خط آهن از یک سو به تهران و از سوی دیگر به آذربایجان متصل می‌شود. طبق سرشماری سال 1390، جمعیت شهر قزوین بالغ بر 381 هزارنفر است که حدود 32 درصد از جمعیت یک میلیون و 200 هزارنفری استان قزوین را شامل می‌شود. اقتصاد این شهر از قدیم‌الایام مبتنی بر کشاورزی و بازرگانی بوده و در دوره معاصر، بخش صنعت و خدمات نیز از رونق قابل توجهی برخوردار شده‌اند.
چشم اندازها و چالش‌های گردشگری
قزوین دارای زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی نسبتاً خنک است و میانگین دمای سالانه‌اش به 14 درجه سانتیگراد می‌رسد. بدین ترتیب این شهر در مهمترین فصل سفر، یعنی فصل تابستان از آب و هوای مناسبی برخوردار است؛ ضمن آنکه باغستان‌های قزوین به مساحت حدود 2500 هکتار، همچون کمربندی سبز این شهر را فراگرفته و بر لطافت هوایش افزوده‌اند.
از دیدگاه تاریخی، قزوین یکی از کهن‌ترین مراکز استقرار انسانی و شکل‌یابی جوامع بشری در فلات ایران است. این شهر از دوره باستان به علت قرار گرفتن بر سر راه جاده ابریشم از آبادانی قابل توجهی برخوردار بود و در آغازین دهه‌های حکومت صفویان نیز یکچند به پایتختی ایران برگزیده شد. از این‌رو، آثار تاریخی شکوهمند و پرشماری دارد که مهمترین سرمایه آن برای توسعه گردشگری به شمار می‌روند. جدا از دسترسی مناسب جاده‌ای و ریلی، می‌توان گفت قزوین از نظر وجود زیرساخت‌های گردشگری در تنگنای شدید قرار دارد. هرچند طبق آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار کشور، قزوین یکی از 10 مقصد مهم گردشگری ایران از آغاز سال 1394 تاکنون بوده است، اما مناطقی چون الموت و دریاچه اوان، بیش از شهر قزوین در جذب گردشگران موفق بوده‌اند.
به باور «محمدعلی حضرتی‌ها»، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین، ضعف زیرساخت‌ها، خصوصاً کمبود فضاهای اقامتی و پذیرایی، مهمترین مشکل حوزه گردشگری در قزوین است. این مقام مسئول می‌گوید: «فضاهای اقامتی مطلوب برای اقامت مسافران در سطح استان وجود ندارد و ضریب اشغال تخت در فضاهای موجود حدود سه برابر میانگین کشوری است.»
در حال حاضر، شهر قزوین دارای تنها یک هتل 4 ستاره و 2 هتل 2 ستاره است. ظاهراً نزدیکی قزوین به تهران یکی از عواملی است که بر ساخت مراکز اقامتی تأثیر منفی گذاشته است؛ زیرا گردشگرانی که از تهران به این شهر می‌آیند، ترجیح می‌دهند که در پایان روز به شهر خود بازگردند.
از این گذشته، ترافیک شدید در هسته تاریخی شهر قزوین و کمبود چشمگیر پارکینگ (در شرایطی که بسیاری از مردم با خودروی شخصی به این شهر سفر می‌کنند)، موجب خستگی و دلزدگی گردشگران می‌شود.
شهرداری قزوین برای حل معضل ترافیک، اقداماتی همچون خیابان کشی، تعریض معابر و احداث پارکینگ را در دستور کار خود قرار داده است؛ اما پاره‌ای از این اقدامات به شکلی تناقض آمیز، مستلزم تخریب کالبد یا حریم مهمترین آثار تاریخی این شهر هستند و با مخالفت سازمان میراث فرهنگی روبه‌رو شده‌اند. در واقع، تطابق مرکزیت اداری و تجاری شهر قزوین با مرکز تاریخی و گردشگری آن، مشکلاتی را فراهم آورده که حل آن به سادگی و بدون بهره‌گیری از تجربه شهرهای مشابه در جهان، ممکن نیست.
کاخ چهلستون
کاخ و موزه چهلستون مهمترین اثر تاریخی قزوین و یکی از نمادهای این شهر است. این کاخ در زمان شاه تهماسب صفوی که قزوین پایتخت ایران بود، ساخته شد و از نمونه همنام خود در شهر اصفهان چند دهه قدیمی‌تر است. در حال حاضر، این کاخ از آن رو که قزوین از مراکز مهم خوشنویسی ایران بوده، به موزه خوشنویسی تبدیل شده و همه روزه از ساعت 9 تا 18 پذیرای بازدیدکنندگان است. کاخ چهلستون در میدان آزادی (سبزه میدان) قرار دارد.
موزه شهر
موزه شهر در میدان آزادی (سبزه میدان) و در شرق باغ و عمارت چهلستون قرار دارد. در این موزه که به معرفی تاریخ قزوین اختصاص پیدا کرده، آثاری از دوران پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی به نمایش درآمده است. بسیاری از این آثار از حفاری‌های دشت قزوین به دست آمده‌اند. موزه شهر نیز بجز روزهای سوگواری رسمی، همه روزه از ساعت 9 تا 18 به روی گردشگران گشوده است.
بازار قزوین و سرای سعدالسلطنه
بازار قزوین بازاری بزرگ با فضاهای متعدد و معماری بسیار شکوهمند است؛ به گونه‌ای که زیبایی راسته‌ها و سراهای آن، عموم گردشگران را مبهوت می‌سازد. کالبد کنونی این بازار مربوط به دوره صفویه و پس از آن است و بیشتر بناهای فعلی در دوره قاجار ساخته شده‌اند. این بخش‌ها عبارتند از:
سرای سعدالسلطنه، سرای وزیر، سرای حاج رضا، سرای رضوی (سرای شاه)، تیمچه‌‌های روباز و سر پوشیده و راسته قیصریه.
جالب‌ترین بخش بازار کاروانسرای سعدالسلطنه است که لقب بزرگترین مجموعه کاروانسرای درون شهری ایران را یدک می‌کشد و از آثار دوره ناصرالدین شاه قاجار است. این سرا و بازار مجاور آن، یعنی بازار وزیری، در سالیان اخیر به شایستگی مرمت شده‌اند و انتظار می‌رود که در آینده‌ای نزدیک، به قلب گردشگری قزوین تبدیل شوند. مجموعه بازار قزوین در خیابان امام خمینی قرار دارد.
مسجد جامع قزوین روی پایه‌های یک آتشکده پیش از اسلام ساخته شده و بنای اولیه آن احتمالاً مربوط به دوره هارون‌الرشید عباسی است. این مسجد، کلکسیونی از معماری دوره‌های مختلف تاریخی را به نمایش می‌گذارد؛ چندان‌که آثار مهمی از دوره سلجوقی، صفوی و تا حدودی قاجار را در خود جای داده است.
مسجد جامع قزوین
اکنون در شبستان غربی مسجد، موزه سنگ و سفال را برپا کرده‌اند که آثار موجود در آن مشتمل بر انواع سفالینه‌ها، سنگ‌نگاره‌ها، ارسی‌ها، کاشی‌ها و انواع گچبری‌های تاریخی است. مسجد جامع عتیق قزوین در خیابان سپه (شهدا) قرار دارد و هر روز از ساعت 9 تا 18 قابل بازدید است.
